Wat is de Petrodollar? De opkomst en ondergang van de petrodollar

Dit artikel bespreekt de opkomst en ondergang van het petrodollar recycling systeem dat als fundament dient voor de Amerikaanse dollar als de wereldreservemunt. De petrodollar, ooit het fundament van de Amerikaanse economische en geopolitieke dominantie, staat anno 2025 onder grote druk. Dit artikel analyseert de geschiedenis, de rol van de petrodollar in de mondiale economie, de globale schuldenproblematiek en de mogelijke toekomst van dit systeem. Zal de petrodollar een wederopstanding beleven of wordt deze definitief vervangen in een multipolaire wereldorde?

Wat is de Petrodollar en Hoe Werkt Het?

De term ‘petrodollar’ verwijst naar het systeem waarbij ruwe olie en gas internationaal in Amerikaanse dollars (USD) worden verhandeld. Dit systeem ontstond in de jaren ’70 als gevolg van een strategische overeenkomst tussen de Verenigde Staten en Saoedi-Arabië. In ruil voor militaire bescherming en economische samenwerking verplichtten olieproducerende landen zich ertoe hun olie enkel in Amerikaanse dollars te verhandelen. Dit creëerde een wereldwijde vraag naar dollars, waarmee de status van de dollar als wereldreservemunt werd verstevigd.

Henry Kissinger en de Amerikaanse regering ontwikkelden deze strategie na het loslaten van de goudstandaard in 1971 door president Richard Nixon. Doordat de dollar niet langer aan goud gekoppeld was, dreigde de Amerikaanse munt zijn status als wereldreservemunt te verliezen. De petrodollarstrategie verzekerde echter een kunstmatige vraag naar de dollar en zorgde ervoor dat landen wereldwijd dollarreserves moesten aanhouden voor de aankoop van olie.

De Petrodollar en het Eurodollarsysteem

De petrodollar is onderdeel van het bredere eurodollarsysteem, waarin Amerikaanse dollars buiten de VS circuleren, met name in de internationale bankensector. Dit systeem groeide sterk na de Tweede Wereldoorlog en bood de VS de mogelijkheid om enorme schulden op te bouwen zonder dat de waarde van de dollar instortte. Olieproducerende landen herinvesteerden hun petrodollars vaak in Amerikaanse staatsobligaties en financiële markten, wat de Amerikaanse economie verder ondersteunde.

Frederick Engdahl analyseert in zijn boek Oil Wars hoe de controle over oliebronnen centraal staat in geopolitieke strategie van de Verenigde Staten. Hij betoogt dat de petrodollar de VS in staat stelt om een ongekende schuldpositie te behouden, aangezien de wereld afhankelijk blijft van dollars om olie en andere essentiële grondstoffen te verhandelen. Engdahl wijst erop dat landen zoals Irak onder Saddam Hoessein en Libië onder Muammar Gaddafi, die probeerden olie in andere valuta te verhandelen, direct te maken kregen met militaire interventies en regimeveranderingen.

De Rol van Big Oil in de Petrodollar-Connectie

Westerse oliemaatschappijen, vaak aangeduid als ‘Big Oil’, speelden een cruciale rol in het vestigen en handhaven van het petrodollarsysteem. Na de Tweede Wereldoorlog beheersten bedrijven zoals ExxonMobil, Chevron, BP en Shell een aanzienlijk deel van de wereldwijde olieproductie en -distributie. Hun invloed reikte verder dan alleen de markt: via nauwe samenwerking met overheden droegen zij bij aan de mondiale acceptatie van de dollar als de dominante handelsvaluta.

Na de oliecrisis van 1973 sloten de VS en Saoedi-Arabië een overeenkomst om olie uitsluitend in dollars te verhandelen. Dit verstevigde de Amerikaanse dominantie in de energiemarkt en zorgde ervoor dat olieproducerende landen hun inkomsten herbelegden in de Amerikaanse economie. Big Oil profiteerde direct van deze situatie en ondersteunde de geopolitieke strategieën die de petrodollar beschermden. Hieronder kun je een goede documentaire bekijken over de connectie tussen de petrodollar en de Big Oil industrie.

Dedollarisatie pogingen van de BRICS

De afgelopen jaren hebben landen zoals China, Rusland en Iran actieve stappen ondernomen om de afhankelijkheid van de Amerikaanse dollar te verminderen. Dit proces, bekend als dedollarisatie, heeft zich versneld als gevolg van geopolitieke spanningen tussen de VS met vooral Iran en Rusland. Dit ging gepaard met zeer strikte Amerikaanse sancties, BIS-sancties, bevriezing van bankrekeningen (buitenlandse deviezen) en zelfs de uitsluiting van het SWIFT-betalingssysteem. De dollar en het eurodollarssysteem is als een wapen ingezet geworden en verloor hiermee haar politiek neutrale status als betaalmiddel.

Voor niet Westerse landen waren geschokt door deze draconische maatregelen. China speelt nu een leidende rol in deze dollartransitie. Het land heeft de Chinese yuan gepositioneerd als een alternatieve handelsvaluta, met name in oliecontracten. In samenwerking met Rusland, Iran en zelfs Saoedi-Arabië heeft China bilaterale handelsovereenkomsten opgezet waarin de yuan en de roebel worden gebruikt in plaats van de dollar. De oprichting van de Shanghai International Energy Exchange (INE), waar oliecontracten in yuan worden verhandeld, is een directe uitdaging voor de petrodollar.

Rusland heeft zijn energie-export aangepast door meer olie en gas te verkopen in roebels en yuan, vooral na de Westerse sancties tegen het land. Moskou en Peking hebben gezamenlijke financiële infrastructuren ontwikkeld, waaronder het Chinese CIPS-systeem, als alternatief voor SWIFT. Dit vermindert de blootstelling van Rusland en China aan het Amerikaanse financiële systeem en versterkt hun economische samenwerking.

Iran is eveneens een voorvechter van dedollarisatie, gedwongen door langdurige Amerikaanse sancties. Teheran heeft oliehandelsovereenkomsten gesloten met China en andere Aziatische landen waarin de dollar wordt vermeden. Iran heeft een historische vredesovereenkomst met Saoedi-Arabië getekend en is verder ook toegetreden tot BRICS, wat zijn rol in een multipolaire wereldorde versterkt en de afhankelijkheid van de dollar verder vermindert.

De BRICS-landen en het Greater Eurasian Partnership streven gezamenlijk naar de ontwikkeling van een alternatief financieel systeem, inclusief een gezamenlijke valuta voor internationale handel. Dit zou op termijn de afhankelijkheid van de Amerikaanse dollar kunnen verminderen en de multipolaire wereldorde verder versterken met de opkomst van een alternatief voor de petrodollar, de petroyuan.

De analyse van Zoltan Pozsar over de toekomst van de Petrodollar

Zoltan Pozsar, financieel analist bij Credit Suisse, stelt dat de wereld in een overgangsfase zit naar een nieuw monetair systeem, dat hij ‘Bretton Woods 3.0‘ noemt. In dit systeem spelen grondstoffen en alternatieve reservevaluta´s zoals de Chinese yuan een grotere rol. Volgens Pozsar neemt de afhankelijkheid van de Amerikaanse dollar af doordat landen actief streven naar handel in andere valuta’s, zoals de ‘petroyuan‘ voor oliehandel.

Pozsar benadrukt dat China, via swaplijnen en de internationalisering van de yuan, werkt aan een alternatief voor de petrodollar. Tegelijkertijd kopen centrale banken, vooral in opkomende economieën, steeds meer goud op om hun reserves minder afhankelijk te maken van de dollar. Deze ontwikkelingen zetten de positie van de petrodollar onder druk en duiden op een mogelijke overgang naar een multipolaire wereldorde.

Voor meer inzicht in Pozsars analyse kunt u het volgende interview bekijken:

Het beleid van Donald Trump en de toekomst van de Petrodollar

In zijn tweede ambtstermijn heeft president Donald Trump een reeks beleidsmaatregelen geïntroduceerd die potentieel gunstig kunnen zijn voor de Amerikaanse dollar en de petrodollar. Trump voert in feite zijn eigen Great Reset politiek uit. Zijn energiebeleid, bekend als “drill, baby, drill”, richt zich op het verhogen van de binnenlandse olie- en gasproductie. Door een “nationale energienoodtoestand” uit te roepen, heeft Trump diverse maatregelen genomen om fossiele brandstoffen te stimuleren. Hieronder vallen:

• Het beëindigen van het federale mandaat voor elektrische voertuigen
• Het opheffen van de pauze op nieuwe LNG-terminalvergunningen
• Het terugtrekken uit het Klimaatakkoord van Parijs
• Het heropenen van boringen in het Arctic National Wildlife Refuge

Naast energiebeleid richt Trump zich op het verkleinen van het federale begrotingstekort. Hij heeft de Department of Government Efficiency (DOGE) opgericht, onder leiding van Elon Musk, om overheidsuitgaven terug te dringen. Met een besparingsdoel van $2 biljoen probeert deze maatregel de schuldenpositie van de VS te verbeteren en de dominantie van de dollar te versterken. Donald Trump staat er verder bekend om een voorstander te zijn van goud en ook bitcoin. De recente importheffingen op goud, met de LMBA-goudmarkt crisis als gevolg, is in deze context zeer interessant om te volgen. Verder hebben vele bitcoin mining bedrijven de laatste jaren zich gevestigd in de Verenigde Staten waar ze samenwerken met energiebedrijven voor o.a. het stabiliseren van het elektriciteitsnetwerk in Texas.

Bitcoin, het digitale goud van dit informatietijdperk, wordt waarschijnlijk in het nieuwe staatsbeleggingsfonds toegevoegd en als een strategische reserve asset beschouwd. Bijna alle staten hebben al een Bitcoin Reserve Act opgesteld. Bitcoin, met goud, zou als veilig anker kunnen worden ingezet om de dominantie van de dollar te behouden en de interne schuldenproblematiek het hoofd te kunnen bieden. Hierdoor zou de petrodollar doordat deze nu is afgedekt door goud en bitcoin de wereld kunnen blijven domineren. Trump geeft verder prioriteit aan een digitale assets agenda, beschikt over een eigen World Liberty Financial platform en zelfs een eigen Trump memecoin. Deze spraakmakende 78-jarige president gaat ondanks zijn leeftijd nog volledig met de tijd mee; echter zal er wel alles aan doen om de status van de dollar te behouden.

Recente Cijfers over de dollar binnen de internationale handel

De Amerikaanse dollar (USD) blijft de dominante valuta in de internationale handel. Volgens de Bank for International Settlements (BIS) was de USD in 2022 betrokken bij 88% van alle valutatransacties. De euro (EUR) blijft de tweede meest verhandelde valuta, gevolgd door de Japanse yen (JPY), het Britse pond sterling (GBP) en de Chinese renminbi (CNY). De CNY wint terrein, maar blijft achter bij de traditionele grootmachten in de valutahandel.

Deze cijfers benadrukken de voortdurende dominantie van de Amerikaanse dollar in de internationale handel en financiën, hoewel de opkomst van alternatieve valuta’s zoals de yuan een trend is om in de gaten te houden.

Petrodollar, inflatie en het verlies van koopkracht

Sinds de invoering van het petrodollarsysteem begin jaren 70 heeft de Amerikaanse dollar een aanzienlijke daling in koopkracht doorgemaakt als gevolg van een schuldencreatie en inflatie. In 1970, vóór de oprichting van de petrodollar, had $1 aanzienlijk meer koopkracht dan vandaag. Volgens het Amerikaanse Bureau of Labor Statistics bedroeg de koopkracht van een dollar in 2022 nog maar 92,6% van die in 2021, wat neerkomt op een daling van 7,4% in slechts één jaar.

Over een langere periode is deze achteruitgang nog duidelijker. Een product dat in 1970 $50 kostte, zou in 2020 theoretisch $335,50 kosten, wat een zesvoudige prijsstijging over een periode van 50 jaar aangeeft. Dit betekent dat de prijzen vandaag ongeveer 8,13 keer hoger liggen dan in 1970, waardoor een dollar nu slechts 12,3% van de koopkracht heeft vergeleken met destijds.

Over het geheel genomen heeft de Amerikaanse dollar sinds de jaren 70 ongeveer 95% van zijn koopkracht verloren. Deze daling benadrukt de impact van inflatie op de waarde van de dollar in de afgelopen vijf decennia en de verdere groei van een globale dollarschuldenberg.

Conclusie – Wat Staat Ons te Wachten?

De financiële wereld bevindt zich in een overgangsfase. De petrodollar met het eurodollar-systeem heeft decennialang een centrale rol gespeeld in het mondiale financiële systeem met een globale schuldenberg als gevolg. De geopolitieke spanningen met financieel- economische aanpassingen door de BRICS zorgen voor verdere onzekerheid. Vooral in het licht van de enorme schuldenlast waarmee ook de Verenigde Staten onder gebukt gaat staat een Great Reset van de wereldorde in het verschiet.

De vraag blijft of de petrodollar en de algehele dominantie van de dollar een tweede adem krijgt onder Trump of dat de wereld definitief overstapt op een multipolaire ordening met meerdere invloedrijke reserve valuta’s. De komende jaren zullen bepalend zijn voor de toekomst van de Amerikaanse dollar en de geopolitieke machtsverhoudingen wereldwijd.

Verschillende visies over de toekomst van de petrodollar

We hebben het eerder al de visie van Zoltan Pozsar al besproken. James Rickards is ook een bekende auteur. Hij is minder enthusiast over de toekomst van de petrodollar. James Rickards heeft voor de CIA gewerkt en is publiek bekend geworden met zijn boeken over Currency Wars en The Death of the Dollar. Volgens Jim Rickards zal de Amerikaanse Dollar uiteindelijk worden vervangen door het systeem van Special Drawing Rights onder leiding van het IMF. Hieronder kun je hem aan het woord zien:

Tijdens oorlogen om energiebronnen (olie, gas, grondstoffen etc.) en aanverwante resets wordt het vermogen van de meeste burgers vernietigd door steeds meer inflatie. Slimme mensen stappen uit het fiat-geld en kopen goud en bitcoin om hun koopkracht op lange termijn te beschermen.

Gerelateerde berichten:

• Het aankomende Bitcoin Petrodollar recyclesysteem
• Geen Bretton Woods 3, maar 4!
• Bretton Woods 3 en de aankomende multipolaire wereldorde
• De invasie van Rusland in de Oekraïne en de Derde Wereldoorlog
• Van Bretton Woods 1 naar 3?
• Wat is de Dollar Milkshake Theory?

Bronnen:

• Engdahl, F. (Oil Wars) – Analyse over de geopolitieke rol van olie en de petrodollar.
• OMFIF.ORG – Analyse van Zoltan Pozsar over de toekomst van de petrodollar en Bretton Woods 3.0.
• GOLDBROKER.COM – De rol van goud als alternatief reserve-activum.
• Bank for International Settlements (BIS) – Statistieken over internationale valutahandel.
• Shanghai International Energy Exchange (INE) – Yuan-geprijsde oliecontracten als alternatief voor de petrodollar.
• SWIFT & CIPS – Financiële infrastructuur en de verschuiving naar alternatieven buiten de dollar.
• Amerikaanse overheidsdocumenten en beleidsmaatregelen rond energie en financiële strategieën onder Trump.
• De beste bank tijdens economische cricis en onzekerheid?
• Achter de Samenleving – PetroDollar
• Derde Wereldoorlog – handelsoorlog

 

Eerste publicatiedatum: 14 april 2015. Opnieuw gepubliceerd in een herziene versie op 13 februari 2025.